Ҳуқуқий-норматив ҳужжатлар
Электрон ҳукумат архитектураси
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2013- йил 27- июндаги ПҚ-1989-сон Қарори билан Ўзбекистон Республикасида “Электрон ҳукумат” тизимини ривожлантириш бўйича қуйидаги вазифалар белгилаб олинган:
“Электрон ҳукумат” тизимининг ахборот тизимлари комплекслари ва маълумотлар базаларини яратиш бўйича чора-тадбирлар ҳамда лойиҳалар рўйхати Комплекс дастури тасдиқланган.
Комплекс дастур – Ўзбекистонда “Электрон ҳукумат” тизимини жорий этишнинг ўта муҳим аҳамиятга эга бўлган 22 та лойиҳа ва 6 та тадбирларни ўз ичига олади.
Миллий ахборот-коммуникация тизимини янада ривожлантиришнинг Комплекс дастурини амалга оширишни мувофиқлаштирувчи Республика комиссияси ташкил қилинган.
Ўзбекистонда “Электрон ҳукумат” тизимини жорий этишнинг ўта муҳим аҳамиятга эга бўлган лойиҳаларни амалга ошириш бўйича графиклар ишлаб чиқилган. Мазкур графикларда лойиҳаларни амалга ошириш юзасидан қуйидагиларни амалга ошириш белгиланган:
- Лойиҳани амалга ошириш консепсиясини ишлаб чиқиш.
- Дастлабки техник иқтисодий ҳисоб-китобларни ишлаб чиқиш.
- Дастлабки техник иқтисодий ҳисоб-китобларни экспертизадан ўтказиш.
- Техник топшириқ ишлаб чиқиш.
- Лойиҳани амалга оширувчини аниқлаш бўйича танловлар ўтказиш.
- Лойиҳани амалга оширишдан иборатдир.
“Электрон ҳукумат” тизимини жорий қилишнинг истиқболли режалари доирасида 2014-2016- йилларда идоралараро интеграциялашган платформани яратиш лойиҳаси амалга оширилади. Бу платформа барча давлат органлари ахборот тизимларини бирлаштиради, аҳолига маълумот олиш, ариза топшириш ва бошқа хизматлардан фойдаланиш бўйича идоралар ўртасида маълумот алмашишга хизмат қилади.
Давлат органларининг аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари билан ўзаро ахборот алмашинувлари, мулоқотлари, шунингдек бир қатор давлат хизматларини кўрсатиш 2013 йилда ишга туширилган Ягона портал орқали амалга оширилмоқда.
Дастурга мувофиқ, “Электрон ҳукумат” тизими фойдаланувчиларини идентификация қилиш мақсадида очиқ калитлар базасида Ягоан идентификация тизимини яратиш лойиҳасини ташкил қилиш кўзда тутилган.
Жисмоний ва юридик шахслар, транспорт, кадастр, кўчмас мулк, маълумот ва классификаторлар жам қилинган миллий маълумотлар базаси ва рейестри, ахборот тизимларини ривожлантириш “Электрон ҳукумат”ни самарали этишнинг муҳим босқичи ҳисобланади.
Шундан сўнг, аҳоли ва тадбиркорларга давлат органлари хизматларидан электрон шаклда фойдаланиш, давлат органларига ўз фаолиятларини оптималлаштириш, самарадорлигини ошириш имконияти яратилади.
2013-2020- йилларда Ўзбекистон Республикасида телекоммуникация технологиялари, тармоқлари ва алоқа инфратузилмасини ривожлантириш дастури Ўзбекистонда ахборот жамиятини янада ривожлантириш, мамлакатнинг жаҳон ахборот маконига янада интеграциялашувида янгидан-янги имкониятларнинг яратилишида муҳим ҳуқуқий ҳужжат бўлиб хизмат қилади.
Ўзбекистонда Электрон ҳукуматни жорий қилишнинг якуний мақсади қуйидагилардан иборат ҳамда у мукаммал давлат бошқаруви электрон аппаратини яратиш ҳисобланади:
- интерактив хизматларини тақдим этилиш имкониятларининҳ кенглиги;
- ҳукумат органлари фаолияти ҳисоботларининг бериб борилиши ва ойдинлиги;
- хизматлардан осон фойдаланиш имнкониятлари ва якка тартиблиги;
- сиёсий жараёнларда фуқароларнинг фаол иштироки ва хабардорлиги; эркин ахборот алмашуви;
- аҳоли ва тадбиркорлик фаолияти учун давлат хизматларини тақдим этишда қулай шароитлар яратиш; фуқароларни ўз-ўзига хизмат кўрсатиш имкониятларини кенгайтирилишини қўллаб-қувватлаш;
- барча сайловчиларни бошқарув жараёнларда ва давлат бошқарувида иштирок этиш имкониятларини оширишдан иборат. &нбсп; &нбсп;
“Электрон ҳукумат” тизимини ривожлантириш марказининг&нбсп; асосий вазифалари қуйида келтирилган:
- Жаҳон тенденсиялари ва хорижий давлатлар тажрибасининг таҳлил ва тадқиқоти асосида “Электрон ҳукумат” тизимини кейинчалик ривожлантириш ва такомиллаштиришни стратегик йўналишларини ишлаб чиқиш;
- “Электрон ҳукумат” тизими лойиҳаларини амалга оширишнинг меъёрий-методик таъминланишини ташкил қилиш, давлат органларида фойдаланилаётган ахборот тизимлари, ахборот ресурслари ва маълумотлар базаларини ишлаб чиқиш ва интеграсиялашда келишилган лойиҳалаштириш механизмини кўзда тутадиган “Электрон ҳукумат” тизимини шакллантиришда ягона технологик ёндашувни таъминлаш;
- Давлат хизматларини кўрсатиш билан боғлиқ бўлган, инновацион бизнес жараёнларини бошқариш механизмларини жорий қилиш, такомиллаштириш ва оптимизациялаш бўйича таклифлар тайёрлаш, давлат органларининг функсионал ва операцион жараёнлари фаолиятини тизимли қайта ташкиллантириш;
- “Электрон ҳукумат” тизимини самарали татбиқ қилиш учун йўналтирилган таҳлилни ўтказиш ва амалдаги меъёрий- ҳуқуқий базаларни такомиллаштириш бўйича таклифлар тайёрлаш;
- “Электрон ҳукумат” тизими миқёсида давлат органлари фаолиятидаги ахборот коммуникация технологияларининг самарадорлигини баҳолаш тизимини жорий этиш, тизимли мониторинг ўтказиш, ахборот коммуникация технологияларини жорий қилиш ва ривожлантириш ҳолатини баҳолаш, шу жумладан, ахборот технологиялари ва ресурслари самарадорлигини жорий этилганлигини ўрганиш;
- “Электрон ҳукумат” тизими лойиҳаларини амалга ошириш доирасида йўналтирилган индикаторлар ва кўрсаткичларни аниқлаш, Интерактив давлат хизматларини самарали тақсимланиши ва фойдаланишининг асосий кўрсаткичларини аниқлаш методикасини ишлаб чиқариш.
Посмотреть онлайн файл: Ўзбекистонда электрон ҳукуматни жорий этиш истиқболлари.pdf
“Электрон ҳукумат” тизимини ривожлантириш маркази
Боғланиш учун:
Тошкент шаҳри, 100015, Ойбек кўчаси, 30
+(998 71) 252-50-26 Боғланиш вақти: 10: 00 - 16: 00
Ишонч телефони: +(998 71) 252-50-27 Боғланиш вақти: 10: 00 - 16: 00
Факс: +(998 71) 252-50-27
Электрон почта: info@egov.uz
+(998 71) 252-50-26 Боғланиш вақти: 10: 00 - 16: 00
Ишонч телефони: +(998 71) 252-50-27 Боғланиш вақти: 10: 00 - 16: 00
Факс: +(998 71) 252-50-27
Электрон почта: info@egov.uz
Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги қошидаги “Электрон ҳукумат” тизимини ривожлантириш маркази ҳукумат қарорига асосан (16-сентябр 2013-йилнинг № 250 ВМҚ) ташкил этилган бўлиб, асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- жаҳон тенденсиялари ва хорижий давлатлар тажрибасининг таҳлил ва тадқиқоти асосида “Электрон ҳукумат” тизимини кейинчалик ривожлантириш ва такомиллаштиришни стратегик йўналишларини ишлаб чиқиш;
- “Электрон ҳукумат” тизими лойиҳаларини амалга оширишнинг меъёрий-методик таъминланишини ташкил қилиш, давлат органларида фойдаланилаётган ахборот тизимлари, ахборот ресурслари ва маълумотлар базаларини ишлаб чиқиш ва интеграсиялашда келишилган лойиҳалаштириш механизмини кўзда тутадиган “Электрон ҳукумат” тизимини шакллантиришда ягона технологик ёндашувни таъминлаш;
- давлат хизматларини кўрсатиш билан боғлиқ бўлган, инновацион бизнес жараёнларини бошқариш механизмларини жорий қилиш, такомиллаштириш ва мақбуллаштириш бўйича таклифлар тайёрлаш, давлат органларининг функсионал ва операцион жараёнлари фаолиятини тизимли қайта ташкиллантириш;
- “Электрон ҳукумат” тизимини самарали татбиқ қилиш учун йўналтирилган таҳлилни ўтказиш ва амалдаги меъёрий-ҳуқуқий базаларни такомиллаштириш бўйича таклифлар тайёрлаш;
- “Электрон ҳукумат” тизими миқёсида давлат органлари фаолиятидаги ахборот коммуникация технологияларининг самарадорлигини баҳолаш тизимини жорий этиш, тизимли мониторинг ўтказиш, ахборот коммуникация технологияларини жорий қилиш ва ривожлантириш ҳолатини баҳолаш, шу жумладан, ахборот технологиялари ва ресурслари самарадорлигини жорий этилганлигини ўрганиш;
- “Электрон ҳукумат” тизими лойиҳаларини амалга ошириш доирасида йўналтирилган индикаторлар ва кўрсаткичларни аниқлаш, Интерактив давлат хизматларини самарали тақсимланиши ва фойдаланишининг асосий кўрсаткичларини аниқлаш методикасини ишлаб чиқариш.
Ўзбекистонда Электрон ҳукуматни жорий қилишнинг якуний мақсади, қуйидагилардан иборат: мукаммал давлат бошқаруви электрон аппаратини яратиш, шунингдек, интерактив хизматларини тақдим этилиш имкониятларининг кенглиги, ҳукумат органлари фаолияти ҳисоботларининг бериб борилиши ва ойдинлиги, хизматлардан осон фойдаланиш имкониятлари ва якка тартиблиги, сиёсий жараёнларда фуқароларнинг фаол иштироки ва хабардорлиги, эркин ахборот алмашинуви, аҳоли ва тадбиркорлик фаолияти учун давлат хизматларини тақдим этишда қулай шароитлар яратиш, фуқароларнинг ўз-ўзига хизмат кўрсатиш имкониятларини кенгайтирилишини қўллаб-қувватлаш, барча сайловчиларни бошқарув жараёнларда ва давлат бошқарувида иштирок этиш имкониятларини оширишдан иборат.
Ўзбекистонда электрон ҳукумат динамикаси
Ўзбекистон 2030 йилгача БМТнинг Электрон ҳукуматни ривожлантириш индекси ва Бутунжаҳон банкининг Тадбиркорликни юритиш индексида 30та энг ривожланган мамлакатлар сафига кириши керак.
Техника ва ахборот асри сифатида изоҳланаётган айни даврда ривожланган дунё мамлакатлари билан қадам-бақадам бўлиш зарурий талабдир. Бугунги кунда интернет ўз кўлами жиҳатидан жамиятнинг барча соҳа ва жабҳаларига кирган экан, ундан унумли, тўғри ва холисона фойдалана олиш зарур. Кўпгина давлатларда давлат бошқарувининг электрон воситалар орқали амалга оширилаётгани, шу билан бирга, электрон ҳукумат тизимини жорий этилаётгани бунга яққол мисолдир.
Электрон ҳукумат, бу – рақамли технологиялар, интернет ва замонавий оммавий ахборот воситалари асосида давлат хизматларини тақдим қилиш жараёнини, фуқаролар ва бошқарув органларининг ўзаро муносабатларини доимий оптималлаштириш демакдир. Ўзбекистонда ҳам дунёнинг бошқа мамлакатлари каби электрон ҳукуматни ривожлантиришга катта эътибор қаратилган.
Республикамизда электрон ҳукуматнинг асоси 2003 йилда имзоланган «Ахборотлаштириш тўғрисида»ги қонуннинг қабул қилиниши билан боғлиқ. Унда ахборотлаштириш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари белгиланган, хусусан:
- Ўзбекистон Республикасининг ягона ахборот майдонини яратиш;
- давлат ахборот ресурсларини шакллантириш, ахборот тизимларини яратиш ва ривожлантириш, уларнинг мувофиқлиги ва ўзаро ҳамкорлигини таъминлаш.
Давлат бошқаруви тизимини ахборотлаштириш бўйича «Электрон ҳужжат айланиши тўғрисида» ва «Электрон ҳукумат тўғрисида»ги қонунлар муҳим аҳамият касб этади. Бу қонунларнинг биринчиси марказий ва жойлардаги ҳукумат бошқарув органларида ахборот тизимлари орқали муассасалар ўртасида ҳужжат алмашиниш масалаларини тартибга солади.
«Электрон ҳукумат тўғрисида»ги қонун электрон ҳукумат соҳасини давлат томонидан тартибга солишни белгилаб беради, шунингдек, давлат хизматлари кўрсатишни мувофиқлаштиради. Қонунда электрон давлат хизматларининг ягона реестрини юритиш шартлари ва электрон давлат хизматларининг сифатини баҳолаш тартиби кўрсатилган. мазкур қонунга мувофиқ давлат бошқарувига тегишли электрон ҳукуматнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- давлат органлари фаолияти самарадорлиги, тезкорлиги ва шаффофлигини таъминлаш, уларнинг масъулияти ва ижро интизомини кучайтириш, аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари билан ахборот алмашишни таъминлашнинг қўшимча механизмларини яратиш;
- аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари билан ўзаро муносабатларни амалга оширишда электрон ҳужжат айланиши, давлат органларининг ўзаро ҳамкорлиги ва уларнинг маълумотлар базалари ўртасида ахборот алмашинуви механизмларини шакллантириш ҳисобига давлат бошқарув тизимида «бир дарча» тамойилини жорий этиш.
Бугунги кунга келиб, электрон ҳукуматнинг етарлича мувофиқлаштирилган архитектураси мавжуд. У Ягона интерактив давлат хизматлари портали (ЯИДХП) ва давлат органларининг алоҳида порталларидан иборат.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2013 йил 27 июндаги 1989-қарори ижросини таъминлаш мақсадида электрон ҳукуматнинг ахборот тизимлари комплекслари ишлаб чиқилиб, ишга туширилди. Бугунги кунда интерактив давлат хизматлари жисмоний ва юридик шахслар, кўчмас мулк, автотранспорт воситаларининг маълумотлар базалари, шунингдек, маълумотномалар ва классификаторларнинг маълумотлар базасидан фойдаланган ҳолда тақдим этилмоқда.
Ягона интерактив давлат хизматлари портали 2013 йилда яратилган бўлиб, бугунги кунда 300дан зиёд давлат хизматларидан фойдаланиш имконини беради. 2017 йил май ойида 65та хизматни тақдим этувчи ЯИДХП (мy2.gov.uz)нинг янги талқини ишга туширилди. Унда қуйидаги функциялар жорий этилган:
- фойдаланувчилар ҳақидаги маълумотларни марказий маълумотлар базасидан фойдаланиш орқали автоматик тарзда олиш;
- Электрон ҳукумат фойдаланувчиларини аниқлашда Ягона идентификация тизимидан фойдаланиш имконияти;
- жисмоний ва юридик шахслар учун шахсий кабинетларни яратиш имконияти.
Бундан ташқари, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари 50дан ортиқ турдаги фаолиятни лицензиялаш учун ЯИДХП орқали ариза топширишлари мумкин. Хусусан, кўчмас мулк, божхона, солиқ ва архив ишлари йўналишлари шулар жумласидандир. Шу билан бирга, фуқаролик ва хориж паспортлари учун электрон аризаларни расмийлаштириш мумкин.
Фуқаролар орасида фойдаланилаётган электрон ҳукуматнинг бошқа бир қатор лойиҳалари ҳам катта муваффақиятларга эришган. Хусусан, id.gov.uz Ягона идентификация тизими электрон рақамли имзодан фойдаланган ҳолда барча электрон ҳукумат тизимида ҳар бир шахс учун битта ҳисоб қайдномасини яратадиган қулай воситадир.
Очиқ маълумотлар портали (data.gov.uz) 128 давлат органининг 3517 электрон маълумотлар тўпламига эга. Ушбу электрон ахборот манбаидан фойдаланиш динамикаси кундан-кунга ортиб бормоқда.
Барча ахборот тизимлари комплекслари орасида энг кўп юклаб олинадигани «Лицензия» АТКдир. Унда 130000 лицензия ва рухсатномалар ҳақида маълумотлар жойланган. 44 фаолият тури бўйича лицензия олиш учун ариза топшириш мумкин бўлиб, ушбу аризаларнинг асосий қисми белгиланган муддатда кўриб чиқилади.
Электрон ҳукумат давлат ва жамият ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг тобора самарали воситасига айланмоқда. Қонунчилик ҳужжатлари таъсирини баҳолаш тизими (SOVAZ) бунинг исботидир. У электрон ҳукумат фаолиятининг мамлакат Конституцияси қоидаларига мувофиқлигини тасдиқловчи очиқлик, ошкоралик ва сўз эркинлиги тамойиллари асосида иш олиб боради. SOVAZ порталининг янги талқини 2018 йилда ишга тушиши режалаштирилган бўлиб, унда давлат органлари онлайн тартибда норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари бўйича овоз беришлари мумкин. Келгусида уни «Электрон парламент» тизими билан интеграциялаш режалаштирилган.
Бугунги кунда электрон ҳукуматни ривожлантириш даражасига кўра дунёдаги мамлакатлар рейтингида Ўзбекистон мавқеи анча кўтарилган. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Электрон ҳукумат бўйича (2016) тадқиқотида Ўзбекистон 20 поғона юқори ўринга кўтарилди ва 193 давлат орасида 80-ўринни эгаллади.
Миллий электрон ҳукуматни янада ривожлантиришнинг муҳим натижаси сифатида, Ўзбекистон 2030 йилгача БМТнинг Электрон ҳукуматни ривожлантириш индекси ва Бутунжаҳон банкининг Тадбиркорликни юритиш индексида 30та энг ривожланган мамлакатлар сафига кириши керак. Шу мақсадда, келгусида ақлли технологиялардан фойдаланган ҳолда электрон ҳукуматни ривожлантириш ва ахборот хавфсизлиги масалалари бўйича электрон ҳукумат хизматларини тўлиқ интеграциялаш кўзда тутилмоқда.
Тадқиқотнинг яна бир муҳим кўрсаткичи БМТнинг фуқаролар, корхоналар ва давлат ҳокимияти органлари ўртасида мулоқот қилиш учун АКТдан фойдаланиш самарадорлигини баҳолайдиган индекс (E-Participation Index) ҳисобланади. Ўзбекистон 2014 йилда 71-ўринда бўлган бўлса, 2016 йилда 47та поғонага кўтарилиб, рейтингда 24-ўринни эгаллади. Сўров натижаларига кўра, алоқа порталлари (e-kommunal.uz), Очиқ маълумотлар портали (data.gоv.uz) ва қонун ҳужжатларини муҳокама қилиш порталининг (regulation.gov.uz) ишга туширилиши жамоатчилик билан очиқлик, ошкоралик ва самарали мулоқотни таъминлашнинг асосий омили бўлди.
Юртимизда электрон ҳукумат тизими кундан-кунга ривожланиб бормоқда. Унинг асосий вазифаси эса аҳоли учун ҳақиқатда фойдали бўлган халқнинг талаб ва эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда давлат хизматларини тақдим этиш тартибини доимо такомиллаштириб бориш, хусусан, аҳоли ва тадбиркорлик субъектларига электрон хизматлар кўрсатиш бўйича интерактив фаолиятни таъминлашдир.
Наргиза АЗИМОВА,
Электрон ҳукумат тизимини ривожлантириш маркази ахборот хизмати раҳбари
Манба: www.xabar.uz
